भारताचे केंद्रशासित प्रदेश (Union Territories of India) 2022
1) अंदमान निकोबार -
*भारतातील १ ला केंद्रशासित प्रदेश
क्षेत्रफळ -8,249 चौ. किमी
लोकसंख्या -४ लाख (अंदाजे)
राजधानी - पोर्ट ब्लेअर
भाषा - हिंदी, निकोबारीज, बंगाली, तमिळ, मल्याळम, तेलगू
*अंदमान आणि निकोबार बेटांचा केंद्रशासित प्रदेश 6° आणि 14° उत्तर अक्षांश आणि 92° आणि 94° पूर्व रेखांश दरम्यान स्थित आहे.
*10° उत्तर अक्षांशाच्या उत्तरेला असलेली बेटे अंदमान बेटांचा समूह म्हणून ओळखली जातात
*तर 10° उत्तर अक्षांशाच्या दक्षिणेला असलेल्या बेटांना निकोबार बेटांचा समूह म्हणतात.
*अंदमान बेटांच्या समूहामध्ये ग्रेट अंदमानीज, ओंगे, जरावा आणि सेंटिनेलीज या चार नेग्रिटो जमाती आहेत
*निकोबार बेटांच्या समूहामध्ये दोन मंगोलॉइड जमाती आहेत
2) पुद्दुचेरी
* 1 नोव्हेंबर 1954 रोजी केंद्रशासित प्रदेश घोषित.
क्षेत्रफळ - ४७९ चौ.कि.मी
लोकसंख्या - १२,४४,४६४ (अंदाजे)
राजधानी - पुद्दुचेरी
प्रमुख भाषा -तामिळ, तेलगू, मल्याळम, इंग्रजी. फ्रेंच.
* (पुडुचेरी) च्या प्रदेशात पूर्वीची फ्रेंच आस्थापना पुद्दुचेरी, कराईकल, माहे आणि यानाम यांचा समावेश आहे, जे दक्षिण भारतात विखुरलेले आहे.
* या प्रदेशाची राजधानी पुद्दुचेरी हे एकेकाळी भारतात फ्रेंचांचे मूळ मुख्यालय होते. हे 138 वर्षे फ्रेंच राजवटीत होते आणि झाले.
* पूर्वेला बंगालच्या उपसागराने आणि तिन्ही बाजूंनी तामिळनाडूने वेढलेले आहे.
3) दिल्ली.
क्षेत्रफळ - 1,483 चौ. किमी
लोकसंख्या - १,६७,५३,२३५ (अंदाजे)
राजधानी - दिल्ली
मुख्य भाषा- हिंदी, पंजाबी, उर्दू आणि इंग्रजी
* मध्य भारतातील मौर्य, पल्लव, गुप्त यांच्यापासून सुरुवात करून आणि नंतर 13व्या ते 15व्या शतकात तुर्क आणि अफगाण आणि शेवटी 16व्या शतकात मुघलांकडे त्याचे नियंत्रण एका शासक/वंशाकडून दुसर्‍या राजवंशाकडे गेले.
* 18व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 19व्या शतकाच्या पूर्वार्धात दिल्लीवर ब्रिटिशांची सत्ता स्थापन झाली.
* 1911 मध्ये राजधानी कोलकाता येथून हलवण्यात आल्यानंतर दिल्ली हे सर्व क्रियाकलापांचे केंद्र बनले.
* 69 वी घटनादुरुस्ती ही दिल्लीच्या इतिहासातील एक मैलाचा दगड आहे, कारण त्याला राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र कायदा, 1991 लागू झाल्यामुळे विधानसभा मिळाली.
4) चंदीगड
क्षेत्रफळ -114 चौ. किमी
लोकसंख्या - 10,54,686 (अंदाजे)
राजधानी - चंदीगड
मुख्य भाषा - हिंदी, पंजाबी, इंग्रजी
* चंदीगड हे शहर फ्रेंच वास्तुविशारद ले कॉर्बुझियर यांची निर्मिती आहे.
* पंजाब- हरियाणा - संयुक्त राजधानी.
5) लक्षद्वीप
क्षेत्रफळ - 32 चौ. किमी
लोकसंख्या - ६४,४२९ ( अंदाजे )
राजधानी - कावरत्ती
प्रमुख भाषा - मल्याळम, जेसेरी (द्वीप भाषा), महाल.
* भारतातील सर्वात लहान केंद्रशासित प्रदेश आहे.
* अमिनी, आंद्रोट, कावरत्ती आणि अगट्टी ही बेटांवर प्रथम वस्ती असावी असे मानले जाते.
* पूर्वी असे मानले जात होते की बेटवासी मूळतः हिंदू होते आणि नंतर 14 व्या शतकात अरब व्यापाऱ्यांच्या प्रभावाखाली त्यांनी इस्लाममध्ये धर्मांतर केले.
*लक्षद्वीप, मिनिकॉय आणि अमिनदिवी बेटांच्या समूहाचे 1973 मध्ये लक्षद्वीप असे नामकरण करण्यात आले.
* लक्षद्वीप, प्रवाळ बेटांचा समूह 12 प्रवाळ, तीन खडक आणि बुडलेल्या वाळूच्या किनार्यांचा समावेश आहे.
* 27 बेटांपैकी फक्त 11 बेटांवर वस्ती आहे.
* हे केरळ किनारपट्टीपासून 280 किमी ते 480 किमी अंतरावर अरबी समुद्रात विखुरलेले आहेत.
6) दादरा आणि नगर हवेली आणि दमण आणि दीव
26 जानेवारी 2020 रोजी केंद्रशासित प्रदेश घोषित.
क्षेत्रफळ 603 चौ. किमी
लोकसंख्या -5.8 लाख (अंदाजे)
राजधानी - दमण
भाषा- गुजराती, हिंदी, कोंकणी, मराठी, इंग्रजी
* दमण आणि दीव हे दादर आणि नगर हवेलीमध्ये विलीन होऊन एकच केंद्रशासित प्रदेश म्हणजेच दादर आणि नगर हवेली तयार करण्यात आला आहे.
*1954 पासून 1961 पर्यंत, "मुक्त दादरा आणि नगर हवेली प्रशासन" म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या प्रदेशाने जवळजवळ स्वतंत्रपणे कार्य केले. तथापि, हा प्रदेश 11 ऑगस्ट 1961 रोजी भारतीय संघराज्यात विलीन करण्यात आला आणि तेव्हापासून केंद्रशासित प्रदेश म्हणून भारत सरकारद्वारे प्रशासित केले जात होते .
7) लडाख
31 ऑक्टोबर 2019 रोजी केंद्रशासित प्रदेश घोषित.
क्षेत्रफळ - 59,146 चौ. किमी
लोकसंख्या - 2,70,000 ( अंदाजे )
राजधानी - लेह, कारगिल
प्रमुख भाषा - हिंदी, इंग्रजी, लडाखी,पुरगी, बाल्टी.
लेह आणि कारगिल या दोन जिल्ह्यांचा समावेश.
लेह जिल्हा:
1. उपविभाग: 6
2. तहसील: 8
3. ब्लॉक्स: 16
4. पंचायत: 95
5. गावे: 113
कारगिल जिल्हा:
1. उपविभाग: 4
2. तहसील: 7
3. ब्लॉक्स: 15
4. पंचायत: 98
5. गावे: 130
8) जम्मू आणि काश्मीर
31 ऑक्टोबर 2019 रोजी केंद्रशासित प्रदेश घोषित.
क्षेत्रफळ - 42,241 चौ. किमी
लोकसंख्या - 1.22 कोटी ( अंदाजे )
राजधानी - श्रीनगर (मे -ऑक्टोबर )
जम्मू (नोव्हेंबर -एप्रिल )
प्रमुख भाषा - काश्मिरी, डोगरी, हिंदी, उर्दू, इंग्लिश .
दिल्ली, पुद्दुचेरी, जम्मू आणि काश्मीरमध्ये इतर केंद्रशासित प्रदेशांपेक्षा इतर यंत्रणा कशा आहेत?
भारतात, सर्व राज्ये आणि तीन केंद्रशासित प्रदेश, म्हणजे पुद्दुचेरी, दिल्ली आणि जम्मू आणि काश्मीरमध्ये निवडून आलेले विधानसभा आहेत.
भारतातील एकूण आठ केंद्रशासित प्रदेशांपैकी तीन U.T. म्हणजे, जम्मू आणि काश्मीर, दिल्ली आणि पुद्दुचेरी, त्यांची निवडून आलेली विधानसभ आहे, कारण त्यांना राज्यघटनेतील दुरुस्तीद्वारे आंशिक राज्याचा दर्जा देण्यात आला आहे.
भारताची प्राकृतिक रचना | ||
भारतीय राज्य त्यांच्या राजधानी आणि राज्यभाषा | ||
भारतातील संपूर्ण राज्यांची माहिती | ||
भारतातील केंद्रशासित प्रदेश | ||
भारतातील प्रमुख नद्या | ||
भारतातील डोंगररांगा /शिखरे | ||
भारतातील प्रमुख | ||
भारतीय सांस्कृतिक वारसा | ||
भारतातील प्रमुख | ||
भारताचे वातावरण | ||
भारतीय मृदा | ||
भारतीय खनिजसंपत्ती | ||
भारतातील प्रमुख | ||
जम्मू आणि काश्मीर, दिल्ली आणि पुद्दुचेरी यांची स्वतःची विधानसभा आणि कार्यकारी परिषद आहे आणि ते राज्यांप्रमाणे कार्य करतात. त्यांच्याकडे राज्य यादीचे काही विषय आहेत आणि केंद्राकडे काही आहेत.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा