India -Peninsular plateau Natural Creation - भारत - प्राकृतिक रचना

*भारतीय भूभागाचे  चार प्राकृतिक विभागात विभाजन 

१) द्वीपकल्पीय पठार 

२) हिमालय पर्वत 

३) गंगेचा मैदानी प्रदेश 

४) किनारी प्रदेश

🛑➡️द्वीपकल्पीय  पठार⬅️🛑

• सर्वात मोठा भुभाग - १६,00,000 किमी वर्ग क्षेत्रफळ

त्रिकोणाकृती भाग

पाया → दिल्लीच्या टेम्या व शमहाल डोंगरादरम्यान

टोक→ कन्याकुमारी

वायव्येस - अरवली पर्वत ( दिल्ली ते पालनपुर (गुजरात) उत्तरेस मैकल डोगराणा

ईशान्येस →राजमहाल , हजारीबाग

पश्चिम → पश्चिम घाट

पूर्व  →पूर्व वाट .

भारतीय द्विपकल्पिय भागातील सर्वात उंच शिखर 

अनईमुडी - उंची 2695 मी (निलगिरी डोंगर)

द्विपकल्पिय भारताचे 8 गटात विभाजन ते खालीलप्रमाणे -

♦️उत्तर मध्य भारतीय पठार ♦️

अरवली पर्वत, माळवा पठारांचा समावेश.

अरवली पर्वत -

दिल्ली ते पालनपुर (८०० किमी) क्षेत्रात पसरलेली (ईशान्य ते  नैऋत्य ).

सर्वात उंच शिखर - गुरुशिखर (अरवली)-१७२२ मीटर

 ग्रेट बॉड्री फॉल्ट (राजस्थान)-अरवली व विध्य पर्वत रांगेस वेगळे करते.

* माळवा पर्वत

 या पर्वतावरून  उगम पावणाऱ्या -

नर्मदा, माही नदी  -अरबी  समद्रास मिळते

चंबल, सिंद, बेटवा, केन→ बंगालचा  उपसागर 

♦️दक्षिण मध्य भारतीय पठार ♦️

बुंदेलखंड,विंध्याचल,बघेलखंड -समावेश

 बुंदेलखंड-

मध्य प्रदेश आणि उत्तरप्रदेश मधील पठार 

वायव्येस चंबळ नदी आणि आग्नेयस -पन्ना - अजयगड   डोंगररांगा यांनी वेढलेला प्रदेश.

बेटवा,धसन व केन नदी

•विंध्याचल बाधेलखंड / विंध्याचल पठार -

सतना रेवा (मध्यप्रदेश)/मिर्झापूर (उत्तरप्रदेश) पठरांचा समावेश

सिंग्रोली व दुधी  -कोळशाच्या प्रसिद्ध खाणी.

सातपुडा पर्वत रांग -

नर्मदा आणि तापी नदी दरम्यान

विंध्याचल पर्वत रांगेस समांतर

राजपीपाला -महादेव डोंगर -मैकल डोंगररांगा यांचा समावेश.

 सर्वात उंच शिखर -धूपगड → १3५० मीटर

 अमर कंटक → १०६४ मीटर 

♦️छोटा नागपुर पठार ♦️

पश्चिम बंगाल, झारखंड, छत्तीसगड, ओडिसा,तेलंगणा यां भागावर परसलेले.

आर्कियन खडकप्रणाली (ग्रॅनाईट +नीस चे आधीक्य)

बरकार, दामोधर, सुवर्णरेखा, कोल या नद्या वाहतात.

♦️मेघालय पठार आणि मिकीर डोंगर ♦️

1)गारो 2)खासी 3) जैतिया 4)मिकीर

5) रेंगमा या मेघालयातील डोंगररांगा चा  समावेश

 ।)मेघालय पठार

सर्वात उंच शिखर- शिलॉग शिखर (१९६६ मीटर )

।।)गारो पठार

सर्वात उंच शिखर -नॉर्केक (१५१५ मीटर.)

मौसिनराम सर्वाधिक पर्जन्य प्रदेश. (चेरापुंजी )

रेंगमा पर्वतरांगा -

मिकीर डोंगररांगाच्या दक्षिण भागात या पर्वतरांगा.

हा भाग धनसिरी व जमुना नदीच्या केंद्रकर्षी जलप्रणाली साठी प्रसिद्ध ठिकाण.

♦️दख्खन पठाराचा दक्षिण भाग♦️

पुढील पठराचा समावेश -

कर्नाटक पठार

कर्नाटकपासुन - कोझिकोडे (केरळ)पर्यंत विस्तार.

आर्कियन व धारवाड खडकप्रणाली

1) सर्वात उंच शिखर - मुलनगिरी → १९३० मीटर

2) कुद्रेमुख → १८९२ मीटर

कृष्णा - तंगभद्रा नदीचा दोआब म्हणतात 

तेलंगाणा पठार 

धारवाड व कडप्या खडकप्रणाली (गोदावरी नदी )

 तामिळनाडू पठार 

• जावदी व शेवरॉय टेकड्यांचा समावेश

 • पालघाट :- कोईमतूर व अनामलाई दरम्यान२४ किमी रुंद घाट .

 पालघाट मुळे सहयाद्रीचे उत्तर व दक्षिण भाग  पडतात

गायजी नदी → तामिळनाडू केरळ किनारा जोडते.(तामिळनाडू केरळ हद्द )

♦️दख्खन पठाराचा उत्तर भाग /महाराष्ट्र पठार ♦️

•कोकण किनारा आणि सहयाद्री रांगा सोडून पूर्ण महाराष्ट्र

• तापी नदी - पुर्वेकडून पश्चिमेला वाहते

या पठारात पुढील भागाचा समावेश 

* महानदी खोरे /छत्तीसगड चे मैदान 

- रायपुर- रायगड - दुर्ग -बिलासपूर या जिल्हामध्ये  पसरले.

• महानदीच्या उपनदया→सैवेनाथ -हासदेव -माना 

कोरबा - बिट्यूमिनस कोळशासाठी प्रसिद्ध खाण

दंडकारण्य

ओडीशा → कोरापुतं व करहाडी जिल्हा

छत्तीसगड → बस्तर

आंध्रप्रदेश,→ पुर्व गोदावरी,विशाखापटनम,श्रीकाकुलम

या क्षेत्रात पसरलेला आहे.

बैला-दिला→ लोहखनिज खाण प्रसिद्ध (अबुजामाड)

महानदीची  उपनदी -तेल -अंदाज

गोदावरीची  उपनदी  -शिबरी -सिलेंरू येथून वाहतात.

♦️पश्चिम घाट :(१६०० किमी)♦️

पश्चीम किनाऱ्यास समांतर तापी ते कन्याकुमारीपर्यंत ची 1600 किमी लांब डोंगररांग.

 पुर्व वाहीनी नदया

- कृष्णा -गोदावरी -कावेरी  नद्याचे  उगमस्थान 

पश्चिम वाहीनी नदया →

 डहाणू

भारतातील सर्वात उंच धबधबा -गिरोसोप्पा (जोग )(शर्वती नदी )-२५० मीटर उंची.

पश्चिम घाटातील महत्वाची शिखरे -

1) अनैमुई (अनईमूडी ) - केरळ → २६९५ मीटर

2) कुद्रेमुख (कर्नाटक) १८९२ मीटर हेमेटाईट आणि मॅग्नटाइड साठी प्रसिद्ध

3) पुष्पगिरी (कर्नाटक) => १७१४ मीटर 

4) कळसुबाई (महाराष्ट्र) = १६४६ मीटर

5) निलगिरी टेकड्यात (तामिळनाडू) आणि बिलीगिरी डोंगररांगात पश्चिम व पूर्व घाट एकत्र येतात.

 ♦️पुर्व घाट ♦️

पूर्व घाटातील महत्वाची शिखरे -

1) सर्वात उंच शिखर  - जीन्दागाडा = १६९० मीटर

 2) सिंगाराजु (ओडिसा )= १५७६, मीटर

3) निलगिरी (कोरापुत) = १५१५ मीटर

4) महेंद्रगिरी (गंजम )= १५०१ मीटर

कृष्णा -चेन्नई दरम्यान प्रमुख टेकड्या 

1) कोंडाविंडू

2)नालामाल्ला

3)वेळीकौंडा

4)पालकोंडा

5) झटतामल्ला.

♦️द्वीपकल्पीय पठाराचे♦️

*द्विपकल्पीय पठार हा धातु आणि अधातु खनिजांनी समृद्ध आहे.

*गोंडवाना खडकप्रणालीत मिळणारा दगडी कोळसा या भागात केंद्रित   (गोंडवाना कोळशाचे ९८% साठे येथे आढळतात.). (MPSC- 2012)

* बहुतांश भाग कापसाच्या काळ्या मृदेने अच्छादित असून यालाच रेगुर मृदा म्हणतात.

पठाराचा दक्षिण आणि पूर्वभाग (आर्कियन, धारवाड, कडप्पा आणि विंध्य खडकप्रणाली)पासून बनलेला.

1	भारताची प्राकृतिक रचना	क्लिक करा
2	भारतीय राज्य त्यांच्या राजधानी आणि राज्यभाषा	क्लिक करा
3	भारतातील संपूर्ण राज्यांची माहिती	क्लिक करा
4	भारतातील केंद्रशासित प्रदेश	क्लिक करा
5	भारतातील प्रमुख नद्या	क्लिक करा
6	भारतातील डोंगररांगा /शिखरे	क्लिक करा
7	भारतातील प्रमुख	क्लिक करा
8	भारतीय सांस्कृतिक वारसा	क्लिक करा
9	भारतातील  प्रमुख	क्लिक करा
10	भारताचे वातावरण	क्लिक करा
11	भारतीय मृदा	क्लिक करा
12	भारतीय खनिजसंपत्ती	क्लिक करा
13	भारतातील प्रमुख	क्लिक करा