♦️देवगिरीचे यादव
.png)
*राजसत्ता इ.स. नवव्या शतकाच्या मध्यापासून १४व्या शतकापर्यंत होती.
कल्याणीच्या चालुक्यांच्या पाडावानंतर ज्या तीन सत्ता उदयाला
1.द्वारसमुद्रचे होयसळ, (तेलंगानाचे)
2.वारंगळचे काकतीय
3. देवगिरीचे यादव
*यादव शासकांचा इतिहास 'चतुर्वर्ग चिंतामणी' या हेमाद्रीच्या ग्रंथातून उपलब्ध .
*पाचवा भिल्लम (११७३-९२)
यादव घराण्याच्या सार्वभौम सत्तेचा संस्थापक .
* भिल्लमने दौलताबाद (देवगिरी) - राजधानी स्थापन केली.
• सिंघण दुसरा (१२००-१२४७)
* दुसरा सिंघणच्या काळात यादवांचा साम्राज्यविस्तार .
*विदर्भ देखील त्यांच्या ताब्यात होता अमदापूर लेखावरून लक्षात येते.
*खोलेश्वर हा कर्तव्यनिष्ठ अधिकारी दुसरा सिंघण याच्या दरबारात होता असे अमदापूर लेखावरून लक्षात येते.
* खोलेश्वर हा त्याच्या लोकविकासासाठी केलेल्या कार्यासाठी प्रसिद्ध .
* व-हाड प्रांतात खोलेश्वर याने अनेक पाणपोया, विहिरी व मंदिरे बांधली.
* पूर्णा नदीकाठी त्याने खोलपूर हे गाव वसविले आणि एलिचपूर येथे विष्णुचे मंदिर बांधले.
*दुसऱ्या सिंघणच्या काळातच मायणी (सातारा) येथे संगमेश्वर मंदिराचे शिखर व शिंगणापूर येथे महादेवाचे मंदिर बांधले गेले.
*सारंगदेव हा संगीततज्ञ सिंघणच्याच दरबारात होवून गेला. सारंगदेवाने - संगीतरत्नाकर हा ग्रंथ लिहीला.
* रामचंद्रदेव (१२७१-१३१२)
याच्या काळात देवगिरीवर अलाउद्दीन खिलजीचे आक्रमण (१२९६).
अलाउद्दीनने रामचंद्रदेवाला 'रायरायन" उपाधी दिली.
* हरपालदेव
याच्या काळात मुबारक खिलजीने देवगिरीच्या यादवांची सत्ता संपुष्टात आणली.
•यादवकालीन संस्कृती
प्रशासन
राष्ट्र (प्रांत)
|
विषय
|
खंड
|
वेलित
|
पूर (ग्राम)
•समाजव्यवस्था
*यादवकालीन समाज हा पुरूषसत्ताक व संयुक्त कुटंबव्यवस्थेचा होता.
*स्त्रियांच्या शोषणाचे वर्णन महिला संत - संत सोयराबाई, संत निर्मलाबाई यांच्या अभंगातून लक्षात येते..
•अर्थव्यवस्था
* राजधानी देवगिरी -जवाहिऱ्यासाठी प्रसिद्ध
*पैठण, नगर, चोल, ठाणे हि ठिकाणे कापड विणकामासाठी प्रसिद्ध .
*या काळात निष्क, गदाण, होन, वराह, फणम्, आसू हि सोन्याची नाणी होती.
•धर्म
*यादव काळात वैदिक धर्माला अनुसरून शैव, वैष्णव धर्माचा प्रसार.
*पंढरपूर, रामटेक, त्र्यंबकेश्वर, औंढानागनाथ, नासिक हे प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्रे.
•स्थापत्य
हेमाडपंथी शैली
* मंदिर निर्मितीची हेमाडपंथी ही नवीन शैली निर्माण.
* हेमाडपंथी शैलीचा जनक - हेमाद्रि (यादवांचा प्रधान ).
* या मंदिराच्या बांधकामात चूना-गारा यांचा उपयोग करण्यात आला नाही. यामध्ये शिलाखंड हे त्यांच्या खाचाद्वारे सांधले गेले.
* मंदिराचा आधारातून गुरूत्वमध्य रेषा जात असल्याने या स्थापत्यात स्थिरता आहे.
साहित्य
* गोरक्षगीता - गोरक्षनाथ ,
* विवेकसिंधु - मुकुंदराज ,
*लीलाचरित्र - म्हाई भट्ट ,
रुख्मिणी स्वयंवर - नरेन्द्र भट्ट.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा