|
- कर्झनच्या अंतर्गत धोरणातील महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे बंगालची फाळणी.
- प्रशासनाच्या सोयीसाठी बंगाल व आसाममधील सीमा पुर्नधारण.
- बंगाल / बिहार/ओरिसा.
- लोकसंख्या : 8 कोटी.
- कर्झनने फाळणीला प्रशासकीय सीमांचे पुर्ननिर्धारण असे म्हटले.
- 1904 मध्ये कर्झनने बंगालचा दौरा.
- 7 जुलै 1905 सीमला घोषणा.
- 20 जुलै 1905- बंगाल प्रांताचे दोन भागात विभाजन आदेश.
16 ऑक्टोबर 1905 फाळणी अंमलात. |
निधी : 3 कोटी रु. 1.80 लाख मुस्लिम ,1.20 हिंदू व इतर
5 कोटी रु. - हिंदू, बंगाली, बिहारी, ओरिया इ. पश्चिम बंगाल, बिहार, ओडिसा. |
- कर्झनने प्रशासकीय सोय हा उद्देश.
- मात्र खरा उद्देश राष्ट्रवादी, बंगाली जनतेमध्ये धर्माच्या व भाषेच्या आधारावर फुट पाडणे हा होता.
|
- हिंदू-मुस्लिम ऐक्य नष्ट करणे, बंगाली समाजाचे तुकडे करणे हा उद्देश
|
- राजशाही, चितगाव ढाका हेड क्वार्टर - ले. गव्हर्नर
- मोर्ले : फाळणी एक दृढ सत्य आहे.
- काँग्रेस, बंगाली राष्ट्रवादी नेते, व्यापारी, वकील, गरीब व्यक्ती महिला इत्यादींचा विरोध.
- कर्झनच्या मते फाळणीचा विरोध हा अंशत: अनैतिक आणि अंशत: चुकीच्या माहितीमुळे होता.
- राष्ट्रवाद कमकुवत करण्याचा प्रयत्न.
- बंगाली भाषिक प्रदेशापासून हिंदी भाषिक प्रदेश व ओरिया भाषिक प्रदेश वेगळा .
- 1865-वायव्य प्रांत निर्माण.
- 1874-आसाम वेगळा.
|
- स्वेदेशीला पाठिंबा.
- सुरुवातीचे नेतृत्व : सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी व कृष्णकुमार मित्रा बहिष्कार अस्त्र वृत्तपत्र - संजीवनी
- या चळवळीत जहाल + मवाळ या नेत्यांनी एकमेकांशी सहकार्य केले.
- ही चळवळ बंगालमध्ये राष्ट्रीयत्वाची चळवळ होती.
|
|
1) संपूर्ण बंगालमध्ये राष्ट्रीय शोक दिन.
2) उपवासाचा दिवस.
3) कलकत्ता हरताल.
4 ) गंगानदी स्नान रक्षाबंधन कार्यक्रम.
5) रविंद्रनाथ टागोर आमार सोनार बांगला गीत -1971 बांगला देश राष्ट्रगीत.
6 ) वंदेमातरम - बंगालचे राष्ट्रगीत.
7 ) आनंद मोहन बोस - फेडरेशन हॉलची पायाभरणी -बंगालच्या अतुट एकतेचे दर्शन
|
- विदेशी कपड्यांच्या होळ्या
- विदेशी कपड्यांच्या दुकानांसमोर निदर्शने (यामुळे सामाजिक जीवनात बदल)
- वाद : राष्ट्रीय अस्मिता वाद, आत्मविश्वास प्रतिष्ठा वाद
- आचार्य पी. सी. रे ( प्रफुल्लचंद्र रे) बंगाल केमिकल स्वदेशी स्टोअर्सची स्थापना.
- राष्ट्रवादी गद्य, काव्य उदय
- राष्ट्रीय शाळा स्थापन.
- 1906 नॅशनल कौन्सिल ऑफ एज्युकेशनची स्थापना .
- कलकत्ता नॅशनल कॉलेज प्राचार्य अरविंद घोष.
- विद्यार्थी, महिला, मुस्लिम इत्यादींचा सहभाग.
- विद्यार्थ्यांनी स्वदेशीचा वापर, प्रसार, स्वदेशी कापड विकणाऱ्या दुकानांसमोर निदर्शने – संघटन नेतृत्व.
- ज्या शाळांनी चळवळीत भाग घेतला त्या शाळांचे अनुदान संलग्नता विशेषाधिकार वि. चि. स्कॉलरशिप काढून घेतली.
- विद्यार्थ्यांवर शिस्तभंगाची कारवाई, काहींना दंड व अटक.
- महिलांचाही चळवळीत भाग, मोर्चे व निदर्शने यात सहभाग.
- मुस्लिम सहभाग मौलाना अब्दुल कलाम आझाद, अब्दुल रसुल इ.
- चळवळ ही बंगालमधून संपूर्ण भारतात पसरली.
- स्वराज्याच्या मागणीला जोर.
- नेतृत्व जहाल गटाकडे.
- बहिष्कार तत्व पसरविण्यात लोकमान्य टिळक आघाडीवर मोर्ले :
- फाळणी वस्तुस्थिती आहे त्यामुळे बदल नाही.
सरकारच्या दडपशाहीच्या धोरणांविरोधात लोक जहालवादी व क्रांतिकारी धोरणांकडे वळाले.
दडपशाही |
1) रस्त्यावर वंदेमातरम म्हणण्यास बंदी .
2) सर्व सभांवर बंदी दडपशाही
3) वर्तमानपत्रांवर बंदी .
4) स्वदेशी कामगारांवर खटले.
5) राष्ट्रवादी वर्तमानपत्रांवर खटले - प्रेसचे स्वातंत्र्य.
6) शहरांमध्ये लष्करी पोलीस .
7) 1908 कृष्णकुमार मित्र व अश्विनकुमार दत्त बंगालमधून हद्दपार.
8) टिळकांना 6 वर्षे अटक दडपून टाकले.
9) अरविंद घोष - राजकीय स्वातंत्र्य हे राष्ट्राचे जीवनश्वास आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा