भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस -Indian National Congress

भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस

• अॅलन ह्युम उदारमतवादी.
• एक राजकीय संगटन भारतीय लोकांचे असावे, असे त्याचे मत .कलकत्ता विद्यापीठाच्या पदवीधारांना ह्युमने पत्र लिहले, 'असंघटित लोक’ कितीही बुध्दीमान असले व उच्च आदर्श बाळगणारे असले तरी एकाकी अवस्थेत ते दुर्बल असतात, गरज आहे संघटित होण्याची.
• ह्युमने 50 स्वयंसेवकांची मागणी केली.
•  ज्यातून भारतीयांच्या बौध्दीक, नैतिक, सामाजिक, राजकीय पुनरूत्थान करायचे होते.
• म्हणजेच काँग्रेस ही इंग्लंड व भारताच्या संयुक्त मेंदुचे उत्पादन होते.

INC - मुळ हेतू

1) सुरक्षा झडप
2) ब्रिटिश साम्राज्य अधिक सदृढ बनवणे

• लॉर्ड डफरीन - काँग्रेसने विरोधी पक्षाच्या भूमिकेतून कार्य करावे जनतेच्या मागण्या सरकारपर्यंत पोहचवाव्या.
• सुरक्षा झडप -सुशिक्षित भारतीयांच्या वाढत्या असंतोषाचा भडका न उडता या असंतोषाचा सुरक्षित निचरा होण्यासाठी एक 'सुरक्षा झडप' करून देण्याचा – ह्युमचा उद्देश होता.
• ह्युम यांना INC चा वापर सुरक्षा झडप म्हणून तर राष्ट्रसभेच्या नेत्यांना त्यांचा वापर एका विद्युतवाहकासारखा करावयाचा होता.
• INC - पहिले अधिवेशन पुण्यात घ्यायचे होते जबाबदारी - पुणे सर्वा. सभा पण कॉलऱ्याची साथ म्हणून मुंबई येथे ढकलले.

1 ले अधिवेशन, 28-31 डिसेंबर 1885 ,मुंबई

• गोकुळदास तेजपाल संस्कृत पाठशाळा येथे - मुंबई .
• अध्यक्ष - व्योमेशचंद्र बॅनर्जी (ख्रिश्चन धर्म,कलकत्ता उच्च न्यायालय वकील)
• (अध्यक्ष-लॉर्ड इ. मुंबईचे गर्व्हनर) परंतू सरकारचा प्रत्यक्ष सहभाग ब्रिटीशांना मान्य नव्हता)
• 72 प्रतिनिधी हजर.
• Indian National Union ऐवजी INC नाव.
• पहिल्या अधिवेशनाचे सचिव -ए. ओ.ह्यूम.
• मुस्लिम प्रतिनिधी -1) आर. एम. सयानी   2) ए. एम. धरमसी
• या अधिवेशनाची जबाबदारी बॉम्बे प्रेसिडेन्शी असोसिएशन.
• महाराष्ट्रातील - 16 व्यक्ती गोखले, चंदावरकर, मेहता नौरोजी, रानडे, वाच्छा, तैय्यबजी, आगरकर, तेलंग, भांडारकर, चिपळूणकर, वामन आपटे, कृष्णाजी नुलकर, शिवराम साठे, गंगाराम म्हस्के, रामचंद्र साने.
• व्योमेशचंद्र बॅनर्जी यांनी अध्यक्षीय भाषण काँग्रेसची ध्येये. 
• 1) भारताच्या वेगवेगळ्या भागातील लोकांना धर्म, वंश, जात, भाषा,
• 2) परस्परांच्या समस्या जाणून विचारविमर्श करणे.
•  3) लोकांमध्ये ऐक्यभावना वाढीस लावणे भौगोलिक प्रदेश असे भेदभाव विसरून एकत्र आणणे.
•  4) राष्ट्राच्या प्रगतीसाठी प्रयत्न करणे .
• 5) सनदशीर मार्गानेच सरकारपुढे मागण्या ठेवणे.

9 पास- ठराव

1) भारतीय प्रशासनाच्या कार्याची चौकशीसाठी रॉयल कमिशन नेमणे.

2) भारतमंत्र्याची इंडिया कौन्सिल रद्द करणे.

3) ब्रम्हदेश व भारताचे एकीकरण करून नये.

4) प्रांतीय व केंद्रीय विधिमंडळात लोकप्रतिनिधी संख्या वाढवणे .

5) मिठावरील कर रद्द करणे.

6) ICS परीक्षा इंग्लंडप्रमाणे भारतात घेण्यात याव्यात वयोमर्यादा 23 असावी.

7) लष्करी खर्च कमी करावा.

8) भारतीय वस्तुंसाठी संरक्षण मिळेल असे धोरण ठरवावे. 

9) शेतकऱ्यांच्या करांचा बोजा कमी करावा.

2 रे अधिवेशन 1886,कलकत्ता

अध्यक्ष -दादाभाई नौरोजी (धर्म - पारशी)
440 सदस्य.
सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी - इंडियन असो ही संघटना काँग्रेसमध्ये विलीन.
लॉर्ड डफरीन - काँग्रेस नेत्यांना 'गार्डन पार्टी' दिली. काँग्रेसने राजकीय व्यासपीठ म्हणून कार्य करावे असा निर्णय.

3 रे अधिवेशन 1887,मद्रास

• बद्रुद्दीन तैय्यबजी - अध्यक्ष(धर्म - मुस्लीम)
• सदस्य 610
• आयोजनासाठी भिन्न धार्मियांची स्वागत समिती स्थापन.
• रानडे - राजकीय कार्यावर नाराज होते.
  
• त्यांनी सामाजिक परीषदा / औद्योगिक परीषदा भरवल्या जाव्यात,विचार मांडला.
• 1887 - 1ली सामाजिक परीषद मद्रासला घेतली.
• लॉर्ड डफरीनने आदेश - शासकीय कर्मचाऱ्यांनी काँग्रेसच्या अधिवेशनाला हजर राहू नये. 

4 थे अधिवेशन, 1888 अलाहाबाद

•  जॉर्ज युल अध्यक्ष (व्यापारी / ब्रिटिश व्यक्ती )
• या अधिवेशनाला जागा मिळू नये यासाठी सरकारने प्रयत्न केले.
• दरभंग्याच्या महाराजांनी गव्हर्नरच्या बंगल्याच्या शेजारची जागा विकत घेवून अधिवेशनास दिली.
• सर सय्यद अहमद खान यांनी मुस्लीमांनी अधिवेशनास हजर राहू नये यासाठी प्रयत्न केले.
• सदस्य 1284
• मुस्लीम 200
• डफरीनने काँग्रेसवर टीका ‘अतिअल्पसंख्याकाचे प्रतिनिधित्व करणारी संघटना'.
• या अधिवेशनात - हुसेन खान यांनी फतवा काढून काँग्रेसला सुन्नी गटांचा पाठिंबा असल्याचे जाहीर केले.

5 वे अधिवेशन,1889,मुंबई

• अध्यक्ष - विल्यम वेडरबर्न,(सदस्य 1889-ब्रिटिश)
• ब्रिटिश पार्लमेंट सदस्य चार्ल्स ब्रँडला आमंत्रित.
• कारण याने हिंदी लोकांना कायदेमंडळात अधिकार द्या असे विधेयक बी.पी. मध्ये मांडले.
• या अधिवेशनात पहिल्यांदाच महिलांनी सहभाग घेतला. 
• 10 महिला-
• पंडिता रमाबाई.
• रमाबाई रानडे.
• काशिबाई कानिटकर.
• शेवंतीबाई त्रिबंक.
• शांताबाई निकंबे.

6 वे अधिवेशन-1890,कलकत्ता

• फिरोजशहा मेहता -अध्यक्ष
• कलकत्ता विद्यापीठाच्या पहिल्या महिला पदवीधर कंदबिनी गांगुली.
• निर्णय - काँग्रेसचे अधिवेशन लंडन येथे घेण्यात यावे.

7 वे अधिवेशन 1891,नागपूर

• पी. आनंद चार्लु- अध्यक्ष.
• निर्णय – काँग्रेसच्या नावात राष्ट्रीय शब्द समावेश.
• राष्ट्रीयीकरण करणारी शक्तीशाली संस्था म्हणून उदय.

8 वे अधिवेशन 1892 ,अलहाबाद

• व्योमेशचंद्र बॅनर्जी -अध्यक्ष

9 वे अधिवेशन 1893 - लाहोर

• अध्यक्ष - दादाभाई नौरोजी

मद्रास 10 वे अधिवेशन 1894

• अध्यक्ष - अल्फ्रेड वेब

11 वे अधिवेशन 1895 - पुणे

• अध्यक्ष -सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी
• निर्णय - काँग्रेसच्या प्रतिनिधीमध्ये फक्त वकील, पत्रकार, व्यापारी,उद्योजक, शिक्षक (सुशिक्षित) लोकांना प्रतिनिधीत्व दिले.

12 वे अधिवेशन 1896 ,कलकत्ता

•   अध्यक्ष : रहिमतुल्ला सयानी
• निर्णय - पहिल्यांदा वंदेमातरम गाण्यात आले.

13 वे अधिवेशन 1897 ,अमरावती

• अध्यक्ष : जी. शंकरन नायर

14 वे अधिवेशन- 1898 ,मद्रास

• अध्यक्ष : आनंदमोहन बोस
• निर्णय - सामाजिक सुधारणा हे 'आएनसी'चे मुख्य ध्येय असेल असे घोषित केले.

15 वे अधिवेशन ,1899-लखनौ

• अध्यक्ष : Ramesh Chandra Datt.

16 वे अधिवेशन 1900 - लाहौर

• अध्यक्ष : एन. जी. चंदावरकर
• पहिले मराठी अध्यक्ष

17 वे अधिवेशन 1901- कलकत्ता

• अध्यक्ष : दिनशॉ वाच्छा

18 वे अधिवेशन 1902 -अहमदाबाद

• अध्यक्ष : सुरेंद्रनाथ बॅनर्जी

19 वे अधिवेशन 1903-मद्रास

• अध्यक्ष : लालमोहन घोष

20 वे अधिवेशन 1904- मुंबई

• अध्यक्ष : सर हेन्री कॉटन

21 वे अधिवेशन 1905 -वाराणसी

• अध्यक्ष : गोपाळकृष्ण गोखले.
• वसाहतीचे स्वराज्य मागणी.

22 वे अधिवेशन 1906 . कलकत्ता

• अध्यक्ष : दादाभाई नौरोजी.
• स्वराज्य शब्दाचा प्रथम उच्चार.

23 वे अधिवेशन 1907 - सुरत

• अध्यक्ष : रासबिहारी बोस.
• जहाल + मवाळ यांच्यात फुट .
• ऐतिहासिक अधिवेशन.

24 वे अधिवेशन 1908 -मद्रास

• अध्यक्ष : रासबिहारी बोस.
• संविधान काँग्रेसची निर्मिती.

25 वे अधिवेशन  1909 - लाहोर

• अध्यक्ष : मदनमोहन मालविया .
• रौप्यमहोत्सवी अधिवेशन.

26 वे अधिवेशन 1910- अलाहाबाद

• अध्यक्ष : विल्यम वेडरबर्ग 

27 वे अधिवेशन 1911 कलकत्ता

• अध्यक्ष : बिशन नारायण दत्त 
• पहिल्यांदा ‘जन गन मन' गाण्यात आले. 

28 वे अधिवेशन 1912 - बंकीपूर

• अध्यक्ष : आर. एम. मुधोळकर 

29 वे अधिवेशन 1913 - कराची

• अध्यक्ष : नवाब सय्यद महम्मद

30 वे अधिवेशन 1914- मद्रास

• अध्यक्ष : भूपेंद्रनाथ बसू 

31 वे अधिवेशन 1915 - मुंबई

•  अध्यक्ष : एस. पी. सिन्हा 
• जहालांना काँग्रेसमध्ये घेण्यास संमती

32 वे अधिवेशन 1916 - लखनौ

• अध्यक्ष - अंबिकाचरण मुजुमदार .
• आयएनसी+एमएल लखनौ करार.
• जहाल+मवाळ लखनौ ऐक्य.
• टिळक+जिना यांचा पुढाकार.

33 वे अधिवेशन 1917 - कलकत्ता

• अध्यक्ष : अॅनी बेझंट.
• काँग्रेसच्या पहिल्या महिलाध्यक्ष.

34 वे अधिवेशन 1918 - दिल्ली

• अध्यक्ष : मदनमोहन मालविया

35 वे अधिवेशन 1919 - अमृतसर

•  अध्यक्ष : मोतीलाल नेहरू

36 वे अधिवेशन 1920 नागपूर

• अध्यक्ष : सी. विजय राघवाचारी
• असहकार चळवळ चालू.

37 वे अधिवेशन 1921 -अहमदाबाद

• अध्यक्ष : सी. आर. दास ( तुरुंगात म्हणून हकीम हजमल खान प्रभारी अध्यक्ष )
• हसरत मोहानी यांनी पूर्ण स्वराज्याची मागणी केली.

38 वे अधिवेशन 1922 - गया

• अध्यक्ष : सी. आर. दास
• कायदेमंडळातील प्रवेशावरुन वाद
• स्वराज्य पार्टी स्थापन.

39 वे अधिवेशन 1923 - काकीनाडा

•  अध्यक्ष : मौलाना मोहम्मदअली 

40 वे अधिवेशन 1924 - बेळगाव

•  अध्यक्ष : महात्मा गांधी.

41 वे अधिवेशन 1925 कानपूर

• अध्यक्ष : सरोजिनी नायडू.
• प्रथम भारतीय महिला अध्यक्ष .

42 वे अधिवेशन 1926 - गुवाहटी

• अध्यक्ष : श्रीनिवास अय्यंगार
• सदस्यांसासाठी खादी वापरणे बंधनकारक.

43 वे अधिवेशन 1927-मद्रास

• अध्यक्ष : एम. ए. अन्सारी.
• सायमन कमिशन बहिष्कार.

सर,

44 वे अधिवेशन 1928 - कलकत्ता

• अध्यक्ष : मोतीलाल नेहरू.
• अखिल भारतीय युवा काँग्रेसची स्थापना.

45 वे अधिवेशन 1929 - लाहोर

• अध्यक्ष : जवाहरलाल नेहरू.
• पूर्ण स्वराज्याची मागणी.
• 26 जानेवारी 1930
• पहिला प्रजासत्ताक दिन.

46 वे अधिवेशन 1931 - कराची

• अध्यक्ष : वल्लभभाई पटेल.
• मुलभूत हक्कांचा ठराव.
• राष्ट्रीय आर्थिक कार्यक्रम जाहीर.

47 वे अधिवेशन 1932- दिल्ली

• अध्यक्ष : अमृत रणछोडदास शेठ
• काँग्रेसला बेकायदेशीर ठरविण्यात आले.

48 वे अधिवेशन 1933 -  कलकत्ता

• अध्यक्ष : श्रीमती नलिनी सेनगुप्ता

49 वे अधिवेशन 1934 - मुंबई

•  अध्यक्ष : राजेंद्र प्रसाद
• काँग्रेस सोशालिस्ट पार्टीची स्थापना.

50 वे अधिवेशन 1935 - लखनौ

• अध्यक्ष : जवाहरलाल नेहरू.
• प्रथमच समाजवादाचा पुरस्कार .

51 वे अधिवेशन 1936 - फैजपूर

• अध्यक्ष : जवाहरलाल नेहरू.
•  ग्रामीण भागातील पहिले अधिवेशन .
• घटनात्मक विधानसभेची मागणी.

52 वे अधिवेशन 1937- हरिपूरा

• अध्यक्ष : सुभाषचंद्र बोस.
• पूर्ण स्वराज्याची मागणी.
• संघराज्य.

53 वे अधिवेशन 1939 - त्रिपुरी

• अध्यक्ष : सुभाषचंद्र बोस (नंतर त्यांनी राजीनामा दिला त्यानंतर राजेंद्र प्रसाद अध्यक्ष )

54 वे अधिवेशन 1940 - रामगड

• अध्यक्ष : मौलाना अब्दुल कलाम आझाद.
• वैयक्तिक सत्याग्रह ठराव.
• 1941 ते 1945 अधिवेशने झाली नाहीत. 

55 वे अधिवेशन 1946- मीरत

• अध्यक्ष : जे. बी. कृपलानी

56 वे अधिवेशन 1948 – जयपूर

• अध्यक्ष : पट्टाभिसीतारामय्या.

सर्वात जास्त अधिवेशने कलकत्ता शहरात (10 वेळा)  तीन वेळा महिला अध्यक्ष : 1) 1917, 2) 1925, 3) 1933  मुंबई व मद्रास याशहरात सहा वेळा अधिवेशने. महाराष्ट्रात स्वातंत्र्यापर्यंत म्हणजे 1947 पर्यंत 12 वेळा अधिवेशने झाली. 1885 ते 1947 पर्यंत 8 वेळा मुस्लिम व्यक्ती काँग्रेसचा अध्यक्ष बनला.  1941 ते 1945 या काळात काँग्रेसचे अध्यक्ष मौलाना अब्दुल कलाम आझाद हे होते.