मराठी शुद्धलेखनाचे नियम

मराठी शुद्धलेखनाचे नियम 

1) अनुस्वार

नियम 1. : स्पष्टोच्चारित अनुनासिकाबद्दल शीर्षबिंदू द्यावा.

 उदा- गुलकंद, तंटा, निबंध इत्यादी. तत्सम (संस्कृतमधून मराठीत जसेच्या तसे आलेले) शब्द. 

 *शब्दांतील अनुस्वाराबद्दल विकल्पाने पर - सवर्ण लिहिण्यास हरकत नाही. 

 उदा-अंतर्गत-अन्तर्गत, पंडित- पण्डित

*अर्थभेद स्पष्ट करण्यासाठी पर सवर्णच लिहावेत. 

उदा-वेदांत - वेदान्त, देहांत-देहान्त

नियम 2.: य्, र्, लू, वू, शू, सू, ह् यांच्यापूर्वी येणाऱ्या अनुस्वारांबद्दल केवळ शीर्षबिंदू द्यावा.

 उदा. : सिंह, संयम, मांस  .

नियम 3. नामांच्या व सर्वनामांच्या अनेकवचनी सामान्यरूपांवर विभक्तिप्रत्यय व शब्दयोगी अव्यय लावताना अनुस्वार द्यावा.

उदा. : लोकांना, तुम्हांस, घरांपुढे, लोकांसमोर.

*आदरार्थी बहुवचनाच्या वेळीही असा अनुस्वार दिला पाहिजे.

उदा. : मुख्यमंत्र्यांचा दौरा, तुम्हांला, आपणांस.

नियम 4. : वरील नियमांव्यतिरिक्त कोणत्याही कारणासाठी व्युत्पत्ती सिद्ध होणारे वा न होणारे अनुस्वार देऊ नयेत.

उदा. : पांच, नांव, तेंव्हा, घरें, करणें, बोलणें यांसारख्या शब्दांत अनुस्वार देण्याची आता गरज नाही. 

2) हस्व - दीर्घ

नियम 1.: मराठीत तत्सम इकारान्त व उकारान्त शब्द दीर्घान्त लिहावेत.

कवी, मती, गुरू, गती इत्यादी.

*शब्दांच्या अंती येणारा इकार, उकार दीर्घ लिहावा. 

उदा.- विनंती. पाटी, जादू,

*अपवाद (आणि, नि) तत्सम अव्यये हस्वान्त लिहावीत.

उदा.-परंतु, यथामति, तथापि,

*तसेच सामासिक शब्दांतही तत्सम, ऱ्हस्व इकारान्त व उकारान्त शब्द पूर्वपद असताना हस्वान्तच लिहावेत.

उदा.- कविमन, बुद्धिवैभव, गतिशील.

*व्यक्तिनामे, ग्रंथनामे, शीर्षके व  सुटे हस्वान्त तत्सम शब्द मराठीत दीर्घान्त लिहावेत.

उदा. -हरी, मनुस्मृती, कृषी, कुलगुरू

*सामासिक शब्दांमध्ये तत्सम शब्द ऱ्हस्वान्त लिहावेत.

उदा. -अणुशक्ती, विधिनिषेध, कृतिसमिती.

*साधित शब्दांतही हाच नियम लावावा.

उदा. -गतिमान, मृदुतर, शक्तिमान

*गुणी, विद्यार्थी, स्वामी यांसारखे शब्द समासात पूर्वपदी आले असता ते हस्वान्तच लिहावेत.

उदा. -गुणिजन, विद्यार्थिमंडळ, स्वामिनिष्ठा

नियम 2. : 'ई' कारान्त व 'उ' कारान्त शब्दांतील उपान्त्य इकार व उकार हस्व लिहावेत.

उदा.-गरिबी, माहिती, हुतुतू, सुरू.

अपवाद - नीती, रीती, कीर्ती, प्रीती, दीप्ती, परीक्षा,पूजा,ऊर्जा या तत्सम शब्दांना हा नियम लागू नाही.

हा नियम एकारान्त, ओकारान्त, आकारान्त शब्दांनाही लागू आहे.

उदा. : खिळा, सुळा, पाहिले, मिळवितो.

नियम 3.: अकारान्त शब्दांचे उपान्त्य इकार, उकार दीर्घ लिहावेत.

उदा. : गरीब, वकील, सून, वसूल, फूल, ठरीव, फकीर, पूर.

 अपवाद - ऱ्हस्वोपान्त्य, अकारान्त तत्सम शब्द.

उदा. : गुण, विष, मधुर, प्रचुर.

*मराठी शब्दांतील अनुस्वार, विसर्ग, जोडाक्षर यांच्यापूर्वीचे इंकार, उकार सामान्यतः हस्व असतात.

उदा. : भिंग, सुंठ, खुंटी, विस्तव, नि:पक्षपाती

नियम 4.: उपान्त्य दीर्घ 'ई', 'ऊ' असलेल्या शब्दांचा उपान्त्य इकार-उकार उभयवचनी सामान्यरूपाच्या वेळी हस्व लिहावा.

उदा.- गरिबास, वकिलांना, सुनेला, नागपुरास. 

*अपवाद -- दीर्घोपान्त्य तत्सम शब्द

उदा. -शरीरास, जीवास, गीतेत.

नियम 5.: मराठी शब्दाच्या शेवटी येणारा 'इ/ 3' कार उच्चारानुसार दीर्घ लिहावा.

उदा. - वाटी, बाई, वही, चुलती 

■ इतर काही विशेष

* शब्दांचे उपान्त्य अक्षर 'ई' किंवा 'ऊ' असेल तर सामान्यरूपात 'ई' च्या जागी 'य' व 'ऊ' च्या जागी 'व' येतो.

 उदा- : देऊळ -देवळात, पाऊस- पावसात, फाईल- फायलीत.

* पुल्लिंगी शब्दाच्या शेवटी 'सा' असल्यास सामान्यरूपाच्या वेळी 'शा' होतो.

 उदा. पैसा - पैशाचा, ससा - सशाचा, घसा- घशाचा.

* पुल्लिंगी शब्दाच्या शेवटी असलेला 'जा' सामान्यरूपात तसाच राहतो.

उदा.- मांजा - मांजाने, सांजा - सांजाची.

*मधल्या अक्षरातील 'क' किंवा 'प' चे द्वित्व सामान्यरूपाच्या वेळी निघून जाते.

उदा. - रक्कम - रकमेचा, तिप्पट - तिपटीने.

*ऊकारान्त विशेषनामाचे सामान्यरूप होत नाही.

उदा. -गणू - गणूस, शकू शकूस. 

*धातूला 'ऊ' किंवा 'ऊन' प्रत्यय लावताना धातूच्या शेवटी 'व' असेल तरच 'वू' किंवा 'वून' येईल. 

उदा. : गा-गाऊन, जेव-जेवून, चाव-चावून.

3) किरकोळ

नियम 1.: 'पूर' हा ग्रामवाचक शब्द कोणत्याही ग्रामनामास लावताना दीर्घोपान्त्य लिहावा.

उदा. : नागपूर, सोलापूर, तारापूर, तुळजापूर. 

नियम 2.: कोणता, एखादा ही रूपे लिहावीत

 कोणचा, एकादा ही रूपे लिहू नयेत.

नियम 3.: हळूहळू, मुळूमुळू या शब्दांतील दुसरा व चौथा स्वर दीर्घ लिहावा. पुनरुक्त शब्द नादानुकारी असतील तर ते उच्चाराप्रमाणे हस्व लिहावेत.

उदा. : लुटुलुटु, दुडुदुडु.

नियम 4.: एकारान्त शब्दांचे सामान्यरूप याकारान्त करावे.

उदा. :फडके-फडक्यांना,करणे- करण्यासाठी, पाहणे-पाहण्याला. 

नियम 5.: तत्सम रूढ व्यंजनान्त शब्द स्वरान्त लिहावेत.

उदा. : विद्वान, क्वचित, अकस्मात, विद्युत, परिषद. 

नियम 6.: इंग्रजी व्यंजनान्त शब्दही स्वरान्त लिहावेत.

 उदा. : बायरन, कीट्स, एम.एल.सी., पीएच.डी.

नियम 7.: राहणे, पाहणे अशीच रूपे वापरावीत.

नियम 8.: 'इत्यादी' व 'ही' (अव्यये) हे शब्द दीर्घ लिहावेत, 'अन्' हा शब्द व्यंजनान्त लिहावा.

Marathi Grammar-मराठी व्याकरण

1	मराठी भाषेचा उगम व व्याकरण	क्लिक करा
2	नाम	क्लिक करा
3	सर्वनाम	क्लिक करा
4	विशेषण	क्लिक करा
5	क्रियापद	क्लिक करा
6	क्रियापदाचे काळ आणि अर्थ	क्लिक करा
7	क्रियापदचे अर्थ	क्लिक करा
8	संधि	क्लिक करा
9	क्रियाविशेषण	क्लिक करा
10	शब्दयोगी अव्यय	क्लिक करा
11	उभयान्वयी अव्यय	क्लिक करा
12	केवलप्रयोगी अव्यय	क्लिक करा
13	प्रयोग	क्लिक करा
14	वाक्याचे प्रकार	क्लिक करा
15	समास	क्लिक करा
16	अलंकार	क्लिक करा
17	शब्दसिद्धी	क्लिक करा
18	वाक्य पृथक्करण	क्लिक करा
19	सिद्ध व साधित शब्द	क्लिक करा
20	शब्दांच्या शक्ती	क्लिक करा
21	विरामचिन्हे	क्लिक करा