मराठी भाषेतील म्हणी व त्यांचे अर्थ-Marathi proverbs and their meanings

 मराठी भाषेतील म्हणी व त्यांचे अर्थ

असतील शिते तर जमतील भूते -  एखाद्या माणसाकडून फायदा होणार असला, की त्याच्याभोवती माणसे गोळा होतात.

आपलेच दात आपलेच ओठ-  आपल्याच माणसाने चूक केल्यास अडचणीची परिस्थिती निर्माण होते.

अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूप -अतिशय उतावळेपणाची कृती.

अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का?- कोणत्याही गोष्टीला ठरावीक मर्यादा असते.

असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्या दिवशी शिमगा-  अनुकूलता असेल तेव्हा चैन करणे आणि नसेल तेव्हा उपवास करण्याची पाळी येणे.

आपला हात जगन्नाथ -आपली उन्नती आपल्या कर्तृत्वावरच अवलंबून असते.

अडली गाय फटके खाय- एखादा माणूस अडचणीत सापडला, की त्याला हैराण केले जाते.

अगं अगं म्हशी, मला कोठे नेशी ? - चूक स्वतःच करून ती मान्य करावयाची नाही, उलट ती चूक दुसऱ्याच्या माथी मारून मोकळे व्हायचे.

आंधळ्या बहिऱ्यांची गाठ- एकमेकांना मदत करण्यास असमर्थ असणाऱ्या दोन माणसांची गाठ पडणे.

आंधळं दळतं कुत्रं पीठ खातं - एकाने काम करावे दुसऱ्याने त्याचा फायदा घ्यावा.

आयत्या बिळावर नागोबा -एखाद्याने स्वतःकरिता केलेल्या गोष्टीचा आयता फायदा घेण्याची वृत्ती असणे.

आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास -  मुळातच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत त्यांच्या आळशी वृत्तीला पोषक, अवस्था निर्माण होणे.

आपण हसे लोकाला, शेंबूड आपल्या नाकाला - ज्या दोषाबद्दल आपण दुसऱ्याला हसतो, तो दोष आपल्या अंगी असणे.

आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे - अपेक्षेपेक्षा जास्त फायदा होणे

अति खाणे मसणात जाणे- अति खाणे नुकसानकारक असते.

इकडे आड तिकडे विहीर -दोन्ही बाजूंनी सारखीच अडचणीची स्थिती निर्माण होणे.

आधणातले रडतात व सुपातले हसतात- संकटात असतानाही दुसऱ्याचे दु:ख पाहून हसू येते.

आग खाईल तो कोळसे ओकेल -जशी करणीत फ आठ पुरभय्ये नऊ चौबे - खूप निर्बुद्ध लोकांपेक्षा चार बुद्धिमान पुरेसे.

आयजीच्या जिवावर बायजी उदार -दुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे

आग रामेश्वरी, बंब सोमेश्वरी -रोग एकीकडे, उपाय भलतीकडे.

अडक्याची अंबा आणि गोंधळाला रुपये बारा - मुख्य गोष्टीपेक्षा आनुषंगिक गोष्टीचाच खर्च जास्त असणे.

आधीच मर्कट तशातही मद्य प्याला - आधीच करामती व त्यात मद्य प्राशन केल्याने अधिकच विचित्र परिस्थिती निर्माण होते.

आधीच तारे, त्यात गेले वारे - विचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे.

अठरा नखी खेटरे राखी, वीस नखी घर राखी- मांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते.

आपले नाक कापून दुसऱ्यास अपशकुन - दुसऱ्याचे नुकसान करण्यासाठी प्रथम स्वत:चे नुकसान करून घेणे.

आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाही -अनुभवाशिवाय शहाणपण नसते.

आवळा देऊन कोहळा काढणे -  आपला स्वार्थ साधण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीला लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे.

आलिया भोगासी असावे सादर-  निर्माण झालेली परिस्थिती  तक्रार व कुरकुर न करता स्वीकारणे.

आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे- फक्त स्वतःचाच तेवढा फायदा साधून घेणे.

आत्याबाईला जर मिशा असत्या तर- नेहमी एखाद्या कामात जर तर या शक्यतांचा विचार करणे.

अवचित पडे, नि दंडवत घडे -स्वतःची चूक झाकण्याचा प्रयत्न करणे.

आजा मेला नातू झाला- एखादे नुकसान झाले असता, त्याच वेळी फायद्याची गोष्ट घडणे.

आपली पाठ आपणास दिसत नाही - स्वत:चे दोष स्वतःला दिसत नाहीत.

आपला तो बाब्या दुसऱ्याचे ते कारटे - स्वत:च्या बाबतीत असणारे चांगले विचार दुसऱ्याच्या बाबतीत न ठेवण्याची वृत्ती असणे.

अंगापेक्षा बोंगा मोठा - मूळ गोष्टींपेक्षा तिच्या आनुषंगिक गोष्टींचा  बडेजाव मोठा असणे.

अंथरूण पाहून पाय पसरावेत- आपली ऐपत, वकूब पाहून वागावे.

अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडे -एकमेकींच्या अगदी विरुद्ध बाजू.

इच्छी परा ते येई घरा - आपण जे दुसऱ्याच्या बाबतीत वितियो तेच आपल्या वाट्याला येणे.

इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षुकही राजे होते-  इच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते

इन मिन साडेतीन -एखाद्या कारणासाठी अगदी कमीत कमी लोक़ हजर असणे.

ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतो -जन्मास आलेल्याचे पालनपोषण होतेच.

उथळ पाण्याला खळखळाट फार -अंगी थोडासा गुण असणाग माणूस जास्त बढाई मारतो.

उंदराला मांजर साक्ष-  ज्याचे एखाद्या गोष्टीत हित आहे त्याला त्या गोष्टीबाबत विचारणे व्यर्थ असते किंवा एखादे वाईट कृत्य करत असताना एकमेकांना दुजोरा देणे.

उचलली जीभ लावली टाळ्याला - दुष्परिणामाचा विचार न करता बोलणे.

उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग- अतिशय उतावीळपणाचे वर्तन करणे.

उठता लाथ बसता बुक्की- प्रत्येक कृत्याबद्दल अद्दल घडविण्यासाठी पुन्हा पुन्हा शिक्षा करणे.

उडत्या पाखराची पिसे मोजणे -अगदी सहज चालता चालता एखाद्या अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.

उतावळी बावरी (नवरी) म्हाताऱ्याची नवरी- अति उतावळेपणा नुकसानकारक असतो.

उद्योगाचे घरी रिद्धि-सिद्धी पाणी भरी - जेथे उद्योग असतो तेथें संपत्ती येते

उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आले - फायद्याची वेळ येणे; पण लाभ न घेता येणे.

उराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणे -अतिशय हालाखीची  स्थिती.

उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठी - प्रत्येक मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार काम करतो.

उकराल माती तर पिकतील मोती-मशागत केल्यास चांगले पीक येते.

उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला ? - एखादे कार्य अंगावर घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो.

ऊस गोड लागला म्हणून मुळापासून खाऊ नये -  कोणत्याही चांगल्या गोष्टीचा किंवा चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये.

उसाच्या पोटी कापूस - सद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी संतती.

उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावे- येते वेळी ताठ मानेने येणे आणि जाते वेळी खाली मान घालून जाणे.

उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडे- श्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग हाजी- हाजी करणारेही येतातच.

उधारीचे पोते, सव्वा हात रिते- उधारीने घेतलेला माल नेहमीच कमी भरतो.

उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूक- एखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्यासाठी काही काळ वाट पाहावी लागते.

उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे किती ?- जे काम करायचे ते सोडून देऊन भलत्याच चौकशा करणे.

एका माळेचे मणी असणे.- सगळीच माणसे सारख्याच स्वभावाची

केळीला नारळी आणि घर चंद्रमौळी - अत्यंत दारिद्र्याची अवस्था येणे .

कुन्हाडीचा दांडा गोतास काळ -स्वार्थासाठी केवळ दुष्टबुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचे नुकसान करणे.

कुडी तशी फोडी - देहाप्रमाणे आहार किंवा कुवतीनुसार मिळणे.

कुत्र्याचे शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे- मूळचा स्वभाव बदलत नाही.

कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचा - दुसऱ्याच्या स्वाधीन झालेला माणूस आपली मते विसरतो, आपल्या ताब्यात आलेल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे.

कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावात - चुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा मूर्खपणा करणे.

काळ आला; पण वेळ आली नव्हती - नाश होण्याची वेळ आली असताना थोडक्यात बचावणे.

कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नही. - क्षुद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपाने थोरांचे नुकसान होत नसते.

काप गेले नि भोके राहिली - वैभव गेले अन् फक्त त्याच्या खुणा राहिल्या.

काखेत कळसा गावाला वळसा- जवळच असलेली वस्तू शोधण्यास दूर जाणे.

कावळा बसला अन् फांदी तुटली- परस्परांशी कारण -संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे.

कामापुरता मामा- आपले काम करून घेईपर्यंत गोड गोड बोलणे.

कानामागून आली अन् तिखट झाली  -श्रेष्ठापेक्षा कनिष्ठ माणसाने वरचढ ठरणे.

काशीत मल्हारी माहात्म्य- नको तेथे नको ती गोष्ट करणे.

कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते- पूर्वग्रहदूषित दृष्टी असणे

काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता यांची बरोबरी होत नाही - जे काम भरपूर पैशाने होत नाही, ते थोड्याशा अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता महत्त्वाची ठरते.

काकडीची चोरी फाशीची शिक्षा- अपराध खूप लहान; पण त्याला दिली गेलेली शिक्षा मात्र खूप मोठी असणे.

काल मेला आणि आज पितर झाला-अतिशय उतावळेपणाची वृत्ती.

कानात बुगडी, गावात फुगडी - आपल्या जवळच्या थोड्याशा संपत्तीचे मोठे प्रदर्शन करणे.

का ग बाई रोड (तर म्हणे) गावाची ओढ -निरर्थक गोष्टींची काळजी करणे.

काजव्याचा उजेड त्याच्या अंगाभोवती -क्षुद्र गोष्टींचा प्रभावही तेवढ्यापुरताच असतो.

काडीचोर तो माडीचोर - एखाद्या माणसाने क्षुल्लक अपराध केला असेल तर त्याचा घडलेल्या एखाद्या मोठ्या अपराधाशी संबंध जोडणे.

काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही- रक्ताचे नाते तोडू म्हणता तुटत नाही.

कशात काय नि फाटक्यात पाय - वाइटात आणखी वाईट घडणे.

केस उपटल्याने का मढे हलके होते ? -जेथे मोठ्या उपायांची गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काही होत नाही.

तुपाशी तर कधी उपाशी-सांसारिक स्थिती नेहमीच कधी सारखी राहत नाही.

कणगीत दाणा तर भील उताणा- गरजेपुरते जवळ असले, की लोक काम करत नाहीत किंवा कोणाची पर्वा करत नाहीत.

करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते, मागे सरली तरी कापते. - काही गोष्टी केल्या तरी नुकसान होते, नाही केल्या तरी नुकसान होते.

करीन ते पूर्व -मी करेन ते योग्य, मी म्हणेन ते बरोबर अशा रीतीने वागणे. -

कर नाही त्याला डर कशाला ?- ज्याने काही गुन्हा किंवा वाईट गोष्ट केली नाही, त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगायचे?

करावे तसे भरावे- जशी कृती केली असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळणे.

औटघटकेचे राज्य- अल्पकाळ टिकणारी गोष्ट.

ओझे उचल तर म्हणे बाजीराव कोठे? -सांगितलेले काम सोडून नसत्या चौकशा करणे.

ओठ फुटो (तुटो) किंवा खोकाळ फुटो / शेंडी तुटो की पारंबी तुटो -  कोणत्याही परिस्थितीत काम तडीस नेणे.

ओळखीचा चोर जिवे न सोडी - ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा भयंकर असतो.

ऐरावत रत्न थोर । त्यासी अंकुशाचा मार ।- मोठ्या व्यक्तीला यातनाही तेवढ्याच असतात.

ऐंशी तेथे पंचाऐंशी- अतिशय उधळेपणाची कृती

एका म्यानात दोन तलवारी राहत नाहीत- दोन तेजस्वी माणसे एकत्र गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत.

केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकले - एखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना गंमत वाटते, मात्र पैसे देताना जीव मेटाकुटीस येतो.

आधी पोटोबा मग विठोबा- प्रथम पोटाची सोय पाहणे, नंतर देवधर्म करणे.

आईची माया अन् पोर जाईल वाया  - फार लाड केले तर मुले बिघडतात.

अर्थी दान महापुण्य- गरजू माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते.

अपापाचा माल गपापा- लोकांचा तळतळाट करून मिळवलेले धन झपाट्याने नष्ट होते.

अन्नाचा येते वास, कोरीचा घेते घास- अन्न न खाणे; पण त्यात मन असणे

अती झाले गावचे अन् पोट फुगले देवाचे- कृत्य एकाचे त्रास मात्र दुसऱ्यालाच.

अति परिचयात अवज्ञा- जास्त जवळीकता झाल्यास अपमान होऊ शकतो.

अति झाले अन् आसू आले - एखाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाला, की ती दुःखदायी ठरते.

अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था- अशक्य कोटीतील गोष्ट

अक्कल नाही काडीची नाव सहस्रबुद्धे - नाव मोठे लक्षण खोटे.

'अंधारात केले, पण उजेडात आले- कितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसांनी उजेडात येतेच.

अंतकाळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीण-मरणाच्या वेदनांपेक्षा भुकेच्या वेदना अधिक दुःखंदायक असतात.

अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणे - दागिन्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि ते जन्मभर फेडीत बसायचे.

अंगाला सुटली खाज, हाताला नाही लाज- गरजवंताला अक्कल नसते.

अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणे - दुसऱ्याकडून आवश्यक ती धर्मार्थ मदत घ्यायची, त्याशिवाय आणखीही काही गोष्टी मागून मिजास दाखवणे.

अति तिथे माती - कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक हा शेवटी नुकसानकारकच होतो.

अति शहाणा त्याचा बैल रिकामा - जो मनुष्य फार शहाणपणा करायला जातो, त्याचे मुळीच काम होत नाही.

" अडला हरी गाढवाचे पाय धरी -एखाद्या बुद्धिमान माणसालादेखील अडचणीच्या वेळी मूर्ख, दुर्जन माणसाची विनवणी करावी लागते.

असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ -दुर्जन माणसांशी संगत केल्यास प्रसंगी जिवालाही धोका निर्माण होतो.

• ❇️इंग्रजी भाषेकडून मराठी भाषेला मिळालेले देणगी -विरामचिन्हे

• ❇️ मराठी साहित्य विषयक सामान्य ज्ञान-🌟कवी, साहित्यिक व त्यांची टोपणनावे🌟काव्यग्रंथ व कवी🌟महानुभावपंथीयांचे 'साती ग्रंथ'🌟मराठीतील पाच प्रमुख संतकवी🌟मराठीतील पंडित कवी🌟आधुनिक कवि- पंचक🌟मराठीतील विशेष

• ❇️मराठी शुद्धलेखनाचे महत्वाचे नियम

• ❇️ ध्वन्यार्थ-मराठी व्याकरण

• मराठी भाषेतील म्हणी व त्यांचे अर्थ-Marathi proverbs and their meanings

• ❇️2000-2022 साहित्य अकादमी पुरस्कारप्राप्त साहित्यिकांची यादी (मराठी साहित्य)

• ❇️संपुर्ण मराठी व्याकरण.

• ❇️ इंग्रजी व्याकरण -English Grammar